Μνημονεύτηκαν σήμερα οι δεκάδες άμαχοι πολίτες ανάμεσα τους γυναικόπαιδα που φονεύτηκαν από τους άνανδρους τουρκικούς βομβαρδισμούς της 8ης και 9ης Αυγούστου του 1964 στον Πύργο, τα Πηγαίνια, τον Παχύαμμο, τον Πωμό μέχρι την Πόλη Χρυσοχούς.
Το Εθνικό μνημόσυνο των πεσόντων στις μάχες της Τηλλυρίας του 1964 τελέστηκε στον Ιερό Ναό του Αγίου Ραφαήλ στον Παχύαμμο στην παρουσία τoυ Υπουργού Άμυνας Χαράλαμπου Πετρίδη και προϊσταμένου του Μητροπολίτη Πάφου Γεώργιου.
Επιμνημόσυνο λόγο εκφώνησε ο Υπουργός Άμυνας ο οποίος έστειλε το μήνυμα ότι έχουμε βαρύ χρέος απέναντι στους ήρωες μας, και απέναντι στην ιστορία μας. Είμαστε είπε υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση για να διασφαλίσουμε την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού σε μια ειρηνική και ευημερούσα πατρίδα. Με τους αθάνατους ήρωες της Τηλλυρίας αλλά και όλους τους ήρωες των αγώνων της πατρίδας μας δίνουμε την σεμνή αυτή υπόσχεση ενώπιον της ιστορίας τους.
Ο κ. Πετρίδης ανέφερε πως 58 χρόνια πέρασαν από τότε που η τουρκική αεροπορία βομβάρδισε ανελέητα και σκόρπισε τον θάνατο και τον όλεθρο στην πανέμορφη γη της Τηλλυρίας. Οι αγώνες και οι θυσίες είπε του λαού της Τηλλυρίας στάθηκαν ικανοί να μας προβληματίσουν .
Υμνούμε είπε , « όλους τους συμπατριώτες μας που στάθηκαν φρουροί της πατρίδας μας και προσέφεραν την ζωή τους για την ελευθερία και τα ιδανικά της φυλής. Με σεμνότητα αντικρύζουμε τους κατοίκους της ηρωικής Τηλλυρίας που υπέμειναν τον τουρκικό βομβαρδισμό που άφησαν πίσω τους καμένη γη , τεταμένες καταστροφές και πολλές ανθρώπινες απώλειες, ακόμη και μεταξύ αμάχων».
Πρόσθεσε πως τα γεγονότα της Τηλλυρίας το 1964 αποτέλεσαν στην ουσία των πρώτη οργανωμένη στρατιωτική εισβολή εναντίον της νεοσύστατης τότε Κυπριακής Δημοκρατίας με σκοπό την επιβολή των διχοτομικών σχεδίων της Άγκυρας που ουδέποτε πίστεψε και τίμησε την υπογραφή της , όταν μερικά χρόνια πριν, υπόγραψε την ίδρυση της, έχοντας είπε, τελικό σχέδιο της, την διαίρεση του νησιού προχώρησε σταδιακά μέχρι το 1963 στην δημιουργία προγεφυρώματος στην περιοχή Κοκκίνων – Μανσούρας μεταφέροντας στρατιωτικές δυνάμεις και μεγάλες ποσότητες οπλισμού τον οποίο προωθούσαν στα τουρκοκυπριακά χωριά για την στρατιωτική τους οργάνωση.
Είπε ακόμη πως, « το πρώτο εξάμηνο του 1964 άρχισαν απροκάλυπτα τις στρατιωτικές ενέργειες και σταδιακά προώθησαν τις θέσεις τους στην γύρω περιοχή με αποκορύφωμα στις 9 Ιουλίου, όταν κατέλαβαν το στρατηγικής σημασίας ύψωμα Λωρόβουνος , το οποίο δεσπόζει στην περιοχή, αποκτώντας στρατιωτικό πλεονέκτημα » .
Πρόσθεσε επίσης πως από τις εν λόγω στρατιωτικές ενέργειες φάνηκε ξεκάθαρα ότι προετοίμαζαν την στρατιωτική απόβαση. Απώτεροςστόχος τους ήταν, όπως είπε, να θέσουν υπό τον έλεγχο τους μεγάλη γεωγραφική έκταση, ενέργεια που θα οδηγούσε στην αποσταθεροποίηση του Κράτους και την διχοτόμηση της Κύπρου. Ο κ. Πετρίδης σημείωσε πως στα παράνομα σχέδια της Άγκυρας απάντησε άμεσα και με πρωτοφανή ορμή η νεοσύστατη τότε Εθνική Φρουρά, η οποία χωρίς ολοκληρωμένη δομή , οργάνωση και τα μέσα προτάσσοντας το θάρρος, και την ελληνική λεβεντιά κατάφερε να ανακόψει την εχθρική προέλαση και να αντιστρέψει τους ρόλους τρέποντας σε φυγή και υποχώρηση τα τουρκικά στρατεύματα.
Επεσήμανε επίσης πως ”δέκα χρόνια αργότερα από τις ηρωικές πράξεις του κυπριακού ελληνισμού με το προδοτικό πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών η οποία βρήκε την ευκαιρία και κατάφερε να εφαρμόσει τα σχέδια της με την εισβολή και κατοχή του 37% του εδάφους μας”. Είπε ακόμη πως η « Άγκυρα παραχαράσσει συστηματικά την ιστορία με σκοπό να προβάλει την επεκτατική της πολιτική και να προωθήσει τις επεκτατικές της βλέψεις αγνοώντας επιδεικτικά το διεθνές δίκαιο και τους κανόνες καλής γειτονίας με την Ελλάδα και την Κύπρο» . Την ίδια στιγμή συνέχισε, η τουρκοκυπριακή ηγεσία με την καθοδήγηση της τουρκικής κυβέρνησης απορρίπτει τις προτάσεις του ΠτΔ που θα μπορούσαν να βοηθούσαν στην επανέναρξη των συνομιλιών για επίλυση του κυπριακού.
Μετά το πέρας του μνημόσυνου, δρομείς του Παγκύπριου Συνδέσμου Εφέδρων Καταδρομέων μετέφεραν φλόγα από το ύψωμα Λωρόβουνος, όπου είχαν διεξαχθεί οι επικές νικηφόρες μάχες της 31ης μοίρας καταδρομών, έως και το προαύλιο του ναού.
Μετά την αφή της φλόγας έγινε επιμνημόσυνη δέηση στο χώρο του μνημείου, ονομαστικό προσκλητήριο πεσόντων και κατάθεση στεφάνων.