Η Αμαργέτη, χωριό μοναδικής ομορφιάς με σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα, βρίσκεται ανατολικά της πόλης Πάφου και ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια των Αμπελοχωριών.
Γεωγραφικό και ιστορικό πλαίσιο
Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 390 μέτρων και δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 600 χιλιοστόμετρα. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο των ποταμών Έζουσας, στα δυτικά, και του Ξεροπόταμου, στα ανατολικά. Όπως χαρακτηριστικά γράφει η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια: «η κλίση είναι αισθητή προς τις δυο κοιλάδες. Εντυπωσιακή είναι η σχετικά πλατειά κοίτη του Ξεροπόταμου με τους μαιάνδρους και τη μικρή προσχωσιγενή κοιλάδα του».
Στο χωριό μας ευδοκιμούν αμπέλια, αμυγδαλιές, ελιές, σιτηρά, και οπωροφόρα, όπως μηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές.
Τόσο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας όσο και κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, η Αμαργέτη ανήκε σε κάποιο φεουδάρχη. Συγκεκριμένα, ο Mas Latrie στον κατάλογο των χωριών που υπήρξαν φέουδα κατά τις προαναφερόμενες περιόδους περιλαμβάνει και την Αμαργέτη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από ιστορικής και από αρχαιολογικής απόψεως παρουσιάζουν «γλυπτά και επιγραφές σε βάσεις αγαλμάτων της Ελληνιστικής και της Ρωμαϊκής εποχής» που αναβρέθηκαν στην περιοχή Αμαργέτη.
Ο Σακελαρίου σημειώνει πως: «έξ’ οπτής γης αγγεία όμοια τοις ευρέθεσιν εν Μυκκήναις». Ο ίδιος αναφέρει πως δέκα από τις επιγραφές «περιέχουσι το όνομα του Οπάονος Μελανθίου και μια του Απόλλωνος Μελανθίου» και συνεχίζει διευκρινίζοντας πως «ενταύθα δε πρέπει το Μελάνθιος να εννοηθή ως επίθετον του Απόλλωνος».
Όσο αφορά την εκπαίδευση, το πρώτο σχολείο, σύμφωνα με το Λοΐζο Φιλίππου, λειτούργησε το 1865 και ο πρώτος δάσκαλος δίδαξε από το 1865 μέχρι το 1868 . Το πρώτο αυτό σχολείο στεγαζόταν σε ένα δωμάτιο που είχαν νοικιάσει οι γονείς των μαθητών. Οι τελευταίοι μάλιστα ήταν υπεύθυνοι και για την αμοιβή του δασκάλου. Ο Φιλίππου γράφει πως ο δάσκαλος «εμισθοδοτείτο υπό των γονέων των μαθητών και λάμβανε κάθε Σάββατο τα γνωστά δώρα».
Οδικό δίκτυο
Μέχρι τις αρχές της δεκατίας του ’90, το χωριό εξυπηρετούσε μονάχα ένας δρόμος, ελικοειδής και πολύ κουραστικός, εκείνος της Τίμης- Παναγιάς. Μετά από συνεχείς προσπάθειες των κατοίκων του χωριού, έχει εκπονηθεί νέος δρόμος από Αγία Βαρβάρα.
Ονομασία
Η ονομασία του χωριού, σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, πιθανότατα να συνδέεται με το γυναικείο φράγκικο όνομα Amargueti, το οποίο ήταν πολύ συνηθισμένο στην αυλή των Λουζινιανών.
Πρέπει να αναφερθεί πως το χωριό στους παλαιούς χάρτες συναντάται με το όνομα «Margieti»
Πληθυσμός
Η Αμαργέτη, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, αριθμεί 171 κατοίκους. Το χωριό μας μέχρι το 1958 ήταν μικτό. Συγκεκριμένα, κατά την απογραφή του 1946, οι 86 από τους 328 κατοίκους ήταν Τουρκοκύπριοι. Το 1958. οι Τουρκοκύπριοι εγκατέλειψαν οριστικά το χωριό. Όπως φαίνεται και από τον ακόλουθο πίνακα, η σταδιακή μείωση του πληθυσμού άρχισε το 1960 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Χρονολογία | Πληθυσμός | Χρονολογία | Πληθυσμός |
1881 | 328 | 1960 | 551 |
1901 | 444 | 1976 | 478 |
1921 | 495 | 1982 | 380 |
1946 | 653 | 2001 | 171 |
Το χωριό σήμερα
Ο οικισμός στον πυρήνα του χωριού είναι σχετικά συμπαγής και αραιώνει στην περιφέρεια. Στο κέντρο του χωριού υπάρχουν παλαιά σπίτια, βρύσες φτιαγμένες με τοπικό πέτρωμα, καθώς και στενά δρομάκια. Ξεχωρίζει η κεντρική πλατεία με την πλακόστρωτη αυλή, το κτίριο του Κοινοτικού Συμβουλίου, φτιαγμένο και αυτό με τοπικό πέτρωμα, το Μνημείο Ηρώων και τους ψηλούς ευκαλύπτους.
Εκκλησίες
Στο χωριό υπάρχουν δυο εκκλησίες, η κύρια εκκλησία αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή και το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
Ασχολίες
Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, αλλά κυρίως με την καλλιέργεια αμπελιών. Μερικοί όμως κάτοικοι του χωριού εργάζονται στην Πάφο, εφόσον απέχει από το χωριό μας περίπου 25 λεπτά.
Επίσης, στο χωριό ασχολούνται με την παραγωγή κρασιού και ζιβανίας. Η Αμαργέτη μάλιστα, όπως επιβεβαιώνεται στη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, «διαθέτει αρκετά καζάνια για την παραγωγή ζιβανίας».