Το βιβλίο «Κύπρος 1974 – Φωνές Αιχμαλωσίας», μια συλλογική έκδοση μαρτυριών που φωτίζει τις βιωματικές εμπειρίες των Ελληνοκυπρίων αιχμαλώτων του πολέμου, παρουσιάστηκε το βράδυ της Παρασκευής από το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Αιχμαλώτων Πολέμου 1974, στο Αμφιθέατρο «Κερύνεια» του Πανεπιστημίου.
Η εκδήλωση περιλάμβανε παρεμβάσεις από τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Βάσο Χρίστου, τον εκπρόσωπο της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας (Κύπρου) Ανδρέα Χριστοφή, καθώς και τον Λέκτορα Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, Κυριάκο Ιακωβίδη.
Σε χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αιχμαλώτων Πολέμου 1974, Βάσος Χρίστου, ανέφερε πως «ένα κομμάτι της ιστορίας της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974 είμαστε και εμείς οι αιχμάλωτοι πολέμου, θύματα του προδοτικού πραξικοπήματος και της βάρβαρης τουρκικής εισβολής που ακολούθησε. Βιώνουμε μέχρι σήμερα τις επώδυνες συνέπειες της αιχμαλωσίας μας, σωματικές και ψυχικές με όλα τα κατάλοιπα που μας έχει αφήσει ο προδομένος πόλεμος του 1974».
«Συλληφθήκαμε αιχμάλωτοι όχι γιατί φοβηθήκαμε τούς Τούρκους, αλλά γιατί προδοθήκαμε, μείναμε στις θέσεις μας στα πεδία των μαχών, στις προδομένες Θερμοπύλες της πόλης του Κηφέα και του Πραξάνδρου, στον Πενταδάκτιλο και αλλού, χωρίς να εγκαταλείψουμε τις θέσεις μας, ούτε τα σπίτια και τα χωριά μας», σημείωσε.
Όπως ανέφερε, κατά την διάρκεια της αιχμαλωσίας τους είχαν υποστεί τα πάνδεινα στα μπουντρούμια των τουρκικών φυλακών, βιώσανε κακομεταχείριση, βιαιότητα, εξευτελισμούς, βασανιστήρια, ανακρίσεις, εικονικές εκτελέσεις και άλλα πολλά. Δυστυχώς, συνέχισε, «τα μίση και τα πάθη της συμφοράς δεν τα αφήσαμε κατά μέρος, κάποιοι τα είχαν μεταφέρει και στις φυλακές της Τουρκίας με ολέθρια αποτελέσματα », προσθέτοντας πως πολλοί από τους αιχμαλώτους βιώνουν μέχρι σήμερα τις επώδυνες συνέπειες της αιχμαλωσίας, ενώ η πολιτεία στο διάστημα αυτό των 51χρονων που μεσολάβησαν «διακρίθηκε» από αδιαφορία και απραξία .
Ελάχιστα, σημείωσε ο κ. Χρίστου, έγιναν για την αποκατάσταση των προβλημάτων που υπέστησαν οι αιχμάλωτοι για να συνεχίσουν την πορεία της ζωής τους μετά την αιχμαλωσία.
«Όταν απελευθερωθήκαμε από την αιχμαλωσία ήταν σαν να ξαναγεννηθήκαμε», είπε χαρακτηριστικά. Επεσήμανε επίσης, μεταξύ άλλων, πως «την ημερομηνία της απελευθέρωσής του ο κάθε αιχμάλωτος την κρατά και την γιορτάζει ως μέρα επιστροφής στην ζωή».
«Μία φορά έχει ο άνθρωπος γενέθλια, εμείς προσθέσαμε και δεύτερη. Το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας στην ουδέτερη ζώνη ήταν το μαιευτήριο της ξαναγέννησής μας. Σκύβαμε οι αιχμάλωτοι και προσκυνούσαμε το ελεύθερο κυπριακό μας χώμα. Το χώμα μούσκευε από δάκρυα και σκορπούσε άρωμα ελευθερίας. Στον περίβολο τού ξενοδοχείου όπου έγινε η ανταλλαγή αιχμαλώτων, στους γύρω δρόμους, μας περίμεναν χιλιάδες κόσμος».
Συνεχίζοντας την περιγραφή του, ο κ. Χρίστου είπε ότι είδε γονείς αγνοουμένων με τις φωτογραφίες των παιδιών τους να τρέχουν δίπλα στα εν κινήσει λεωφορεία και με απελπισμένη ανυπομονησία να ρωτούν «μήπως είδατε τον γιό μου, το πρόσωπο αυτό».
«Υπήρχαν πολλές μαυροφορεμένες γυναίκες και άντρες αξύριστοι με πόνο και αγωνία στα πρόσωπα. Σαν καλοστημένος χορός αρχαίας τραγωδίας θύμιζε η εικόνα. Έναν-έναν μας κοιτούσαν παθιασμένα εκατοντάδες μάτια», συμπλήρωσε.
Αναφορικά με τον Σύνδεσμο Αιχμαλώτων Πολέμου, ο κ. Χρίστου ανέφερε πως ιδρύθηκε το 1990 με την ονομασία «Σύνδεσμος Αιχμαλώτων Πολέμου 1974», προσθέτοντας πως σκοπός της ίδρυσης του Συνδέσμου ήταν η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των αιχμαλώτων πολέμου που είναι σκορπισμένοι σε όλες τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου, αλλά και διαφώτιση του απανταχού Ελληνισμού όσον αφορά στα εγκλήματα πολέμου που διέπραξε η Τουρκία σε βάρος της Κύπρου.
Δεν παρέλειψε ωστόσο να κάνει αναφορά και σε εκείνους που δεν είχαν την δική τους τύχη, αναφερόμενος στους αγνοούμενους, «για τους οποίους εδώ και 50 χρόνια η Τουρκία αρνείται να δώσει τα απαραίτητα στοιχεία για την εξακρίβωση της τύχης τους, πόσω δε μάλλον να λογοδοτήσει για την εξαφάνισή τους».
Στον δικό του χαιρετισμό, ο Καθηγητής Κυριάκος Ιακωβίδης ανέφερε πως χάσαμε τη γενιά των πολεμιστών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, της οποίας κανείς, τόνισε, δεν σκέφτηκε να πάρει μια συνέντευξη για να αφηγηθούν τα βιώματά τους στο μέτωπο του πολέμου. «Χάσαμε σημαίνουσες αφηγήσεις από αγωνιστές της ΕΟΚΑ για τον ίδιο λόγο, ας μην χάσουμε και την γενιά του 1974», συμπλήρωσε.
Ο κ. Ιακωβίδης σημείωσε πως αναντίλεκτα το βιβλίο αυτό μετέχει στην διασωστική διαδικασία των αφηγήσεων του 1974. Επιπλέον, σημείωσε ότι το παρόν βιβλίο είναι, χρησιμοποιώντας, όπως είπε, μια έκφραση της σχολής των Annales, « μια ιστορία από τα κάτω», δηλαδή, εξήγησε, μια ιστορία που εστιάζει στον άνθρωπο, στις μικροϊστορίες , στο προσωπικό βίωμα.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις μέχρι τώρα, προσέθεσε ο κ. Ιακωβίδης, καταπιανόμασταν με τις συνομιλίες Κληρίδη – Ντενκτάς και την απόληξή τους, δηλαδή τη συμφωνία ανταλλαγής αιχμαλώτων, αγνοώντας πως αυτή η συμφωνία επηρέασε τις ζωές των αιχμαλώτων.
Τέλος, εκ μέρους του Πανεπιστημίου Νεάπολις ο κ. Ιακωβίδης μετέφερε την ικανοποίηση του ιδρύματος για την ευκαιρία να συμβάλει στην ανάδειξη συγγραφικών έργων που προσθέτουν στο ιστοριογραφικό μας πλούτο.
Εξάλλου, σε χαιρετισμό του ο Ανδρέας Χριστοφή, εκπρόσωπος της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας (Κύπρου) και ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου, είπε πως για την απομαγνητοφώνηση των συνεντεύξεων που είχε στο αρχείο του ο Σύνδεσμος Αιχμαλώτων εργάστηκαν τα μέλη της ΕΠΙΚΥ Χαράλαμπος Αλεξάνδρου, Άντρη Κωνσταντίνου, Γιώτα Χριστοδούλου, Ειρήνη Χαραλάμπους, Ευδόκιος Δημητρίου, Ιλιάνα Κουλαφέτη, Κωνσταντίνος Παναγή, Κωνσταντίνος Πετρίδης, Λούκας Συμεού, Μαρία Γαλανού, Μιχάλης Σταυρή, Πάρης Πάτσαλος, Πέτρος Τσουρής και ο ίδιος ο Ανδρέας Χριστοφή.
Πρόσθεσε πως το υπό μελέτη υλικό αποτέλεσαν 25 μαρτυρίες από το ντοκιμαντέρ του Συνδέσμου, 18 μαρτυρίες που έλαβαν οι ερευνητές της ΕΠΙΚΥ και τέσσερις επιπλέον μαρτυρίες από άλλες πηγές, συνολικά δηλαδή, όπως είπε, 46 φωνές αιχμαλώτων.
Με αυτό το υλικό, συνέχισε, ξεκίνησε η δεύτερη φάση του έργου, που ήταν η μελέτη των μαρτυριών, η αξιολόγησή τους και η σύνθεση των επιμέρους κεφαλαίων.
Είπε ακόμη πως συγγραφείς των κεφαλαίων ανά χείρας τόμου είναι οι Χαράλαμπος Αλεξάνδρου, Ευάγγελος Φιακάς. Ιλιάνα Κουλαφέτη, Ιωάννα Αλεξάνδρου, Πέτρος Τσουρής, Κωνσταντίνος Πετρίδης, Αναστασία Χάματσου και ο ίδιος.
Επεσήμανε επίσης πως η προσωπική αφήγηση του κάθε αιχμαλώτου αποτελεί ταυτόχρονα κομμάτι της ιστορικής μνήμης. Έτσι, συνέχισε, μέσα από εκδόσεις σαν και αυτές, η συλλογική μνήμη κομματιάζεται, εμπλουτίζεται, ανασυντίθεται και μετατρέπεται σε δημόσια μνήμη.
Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης προβλήθηκε ντοκιμαντέρ μικρού μήκους παραγωγής ΡΙΚ, το οποίο καταγράφει στιγμές από την απελευθέρωση αιχμαλώτων στο Λήδρα Πάλας και τη μεταφορά τους στη Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων.
Η εκδήλωση ήταν ανοιχτή στο κοινό και εντάσσεται στις δράσεις του Πανεπιστημίου για την ενίσχυση της ιστορικής μνήμης, του δημόσιου διαλόγου και της κοινωνικής συνείδησης.
