Ένα ακόμα επίτευγμα που αφορά την ψηφιοποίηση και κατ’ επέκταση τη διάσωση και παγκόσμια προβολή ενός από τα πλέον σημαντικά μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου προστίθεται στο ενεργητικό του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου. Πρόκειται για την ψηφιοποίηση της ιστορικής Μονής Χρυσορρογιάτισσας, όπως αναφέρθηκε σε ειδική τελετή που έγινε πριν από λίγες μέρες στις εγκαταστάσεις του ΤΕΠΑΚ στη Λεμεσό.
Στη διάρκεια της εκδήλωσης παραδόθηκε στη Μητρόπολη Πάφου, στη Μονή Χρυσορρογιάτισσας και στο Τμήμα Αρχαιοτήτων η μελέτη πιλοτικής καταγραφής και τεκμηρίωσης του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής, που ιδρύθηκε το 1152 και θεωρείται σημαντικό μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΤΕΠΑΚ, μέσω της Έδρας του Ενιαίου Ευρωπαϊκού χώρου Έρευνας στον τομέα της Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς που λειτουργεί από το 2019.
Όπως αναφέρθηκε στην παρουσίαση της μελέτης, η συνεργασία του ΤΕΠΑΚ με τη Μονή Χρυσορρογιάτισσας ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2020 μετά από αίτημα του επιστημονικού υπεύθυνου του έργου «ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ», Κυριάκου Ευσταθίου, για να αποτελεί η Μονή μια από τις μελέτες περίπτωσης του έργου «ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ», στην οποία θα χρησιμοποιηθούν όλες οι νέες τεχνολογίες ψηφιοποίησης, σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρόκειται για μοναδική περίπτωση ψηφιοποίησης ενός τόσο πολύπλοκου κτιριακού συγκροτήματος (στην Κύπρο γίνεται για πρώτη φορά), η οποία απαιτούσε μια πολυ-επιστημονική και υψηλού επιπέδου προσπάθεια.
Στην πορεία υλοποίησης του έργου, όπως επισημαίνεται, διαφάνηκε σοβαρότατο θέμα συντήρησης και αποκατάστασης της Mονής και ζητήθηκε από την ομάδα του έργου «ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ» να συμβάλει στη διάσωσή της. Έτσι ξεκίνησε η μεγάλη προσπάθεια για μια πιλοτική καταγραφή και τεκμηρίωση του κτιριακού συγκροτήματος.
Αρχικά εξετάστηκαν και καταγράφηκαν οι κύριες ζημιές και στη συνέχεια έγινε δισδιάστατη και τρισδιάστατη λεπτομερής ψηφιακή καταγραφή της Mονής από μια δεκαπενταμελή ομάδα ειδικών στην ψηφιοποίηση μνημείων, με τη χρήση υψηλής τεχνολογίας συστημάτων. Τα δεδομένα έχουν επεξεργαστεί και είναι έτοιμα για επαναχρησιμοποίηση.
Διαπιστώθηκε επίσης ότι το μνημείο στη χιλιετή, σχεδόν, ιστορία του επηρεάστηκε στο πέρασμα των αιώνων αρνητικά από την κλιματική αλλαγή, τους σεισμούς και διάφορες ανθρώπινες παρεμβάσεις και ως εκ τούτου διατρέχει πολλούς κινδύνους, οι οποίοι και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Για το λόγο αυτό και με βάση τα στοιχεία που παρατίθενται στην έκθεση, μια ομάδα ειδικών θα εκπονήσει το φάκελο για την προκήρυξη του έργου συντήρησης αποκατάστασης της Mονής για να διασωθεί το μοναδικό αυτό έργο πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου με παγκόσμια σημασία.
Να σημειωθεί ότι η παγκόσμιας σημασίας αρμοδιότητα στο Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΤΕΠΑΚ, με διευθυντή τον Δρα Μαρίνο Ιωαννίδη, ανατέθηκε από το 2018, μετά από μια ιδιαίτερα επίπονη και πλήρως ανταγωνιστική διαδικασία με δεκάδες άλλους υποψήφιους φορείς απ’ όλη την Ευρώπη.
Το ΤΕΠΑΚ επιλέχθηκε και του δόθηκε η μια και μοναδική Έδρα Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας στην Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κατά συνέπεια, για έναν ακόμα σημαντικό λόγο, με τη σφραγίδα αυτή τη φορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η καρδιά της παγκόσμιας Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς χτυπά δυνατά από τη Λεμεσό, αφού στο πρωτοπόρο Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς εμπιστεύονται τις εξελίξεις της ψηφιοποίησης, σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο ο ΟΗΕ, μέσω της UNESCO, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε ό,τι αφορά την άλλη παγκόσμια Έδρα της UNESCO του ΤΕΠΑΚ, πρόκειται για μια πολύ σπάνια και τιμητική ανάθεση, την οποία η UNESCO δίνει μόνο σε ένα φορέα απ’ όλο τον κόσμο ως επιβράβευση της Αριστείας στην Επιστήμη, στην Έρευνα, στην Εκπαίδευση και στην κοινωνική προσφορά.
Στην περίπτωση του ΤΕΠΑΚ πρόκειται μάλιστα για την αναγνώριση τής πολύ σημαντικής εργασίας του Πανεπιστημίου, σε παγκόσμιο επίπεδο, σε ό,τι αφορά την έρευνα, τη μελέτη, την εκπαίδευση, την επιστήμη, την καινοτομία, τις νέες τεχνολογίες, τη διάσωση, την ψηφιοποίηση και την ανάδειξη της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Δρ Μαρίνος Ιωαννίδης, «μετά από αυτές τις δύο σημαντικές αναθέσεις στο ΤΕΠΑΚ η Κύπρος συμπεριλαμβάνεται στον παγκόσμιο χάρτη της επιστήμης της Ψηφιοποίησης του πολιτιστικού μας αποθέματος και έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει σε ό,τι αφορά τη διεθνή πολιτική και επιστήμη στον συγκεκριμένο τομέα».