Ντοκουμέντο. Έγγραφα και εικόνες από την Μονή Αγίου Σπυρίδωνα στην Τρεμετουσια , στα χέρια του τέως Ηγουμένου της Μονής Χρυσορρογιατισσας.
«Το κράτος θα έπρεπε να διεκδικήσει τις εικόνες της Μονής».
Σε λίγες μέρες γιορτάζουμε τη γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνα. Με την ευκαιρία αυτή, ο τέως Ηγούμενος της Μονής Χρυσορρογιατισσας Διονύσιος μας αποκάλυψε άγνωστες πτυχές της ιστορίας της Μονής του Αγίου Σπυρίδωνα στην Τρεμετουσια , αλλά και για το που κατέληξαν το όλοι εκείνοι οι θησαυροί που έμειναν στη Μονή μετά το προδοτικό πραξικόπημα και την τούρκικη εισβολή…
«Κατά τη θητεία μου των σαράντα ετών σαν Ηγούμενος της Μονής Χρυσορρογιάτισσας ποτέ δεν ξέχασα και ούτε θα ξεχάσω το Μοναστήρι εκείνο. Πάντοτε το θυμούμαι και δεν το ξεχνώ ποτέ. Είναι αλήθεια ότι κατά την διάρκεια της θητείας μου πέρασαν από την Μονή όλοι οι Πρέσβεις της Ιταλίας, σα γνώστης της ιταλικής γλώσσας, ,των Ηνωμένων Πολιτείων Αμερικής, όλοι οι Πρέσβεις της Γαλλίας, του Βελγίου, πολλοί Γερουσιαστές,Ευρωβουλευτές, δημοσιογράφοι κα. Σ΄ όλους αυτούς κατά τη συνομιλία μας αναφερόμουν πάντοτε στο Κέντρο Συντήρησης Εικόνων και Χειρογράφων που λειτουργούσε στο Μοναστήρι του αγίου Σπυρίδωνα στην Τρεμετουσιά. Κανένας απ’ αυτούς, δυστυχώς, δεν μου είπε ποτέ κάτι για το θέμα αυτό, παρόλον που ακολούθησαν και άλλες επισκέψεις.
Η γνωριμία του πατήρ Διονυσίου με τον Αμερικανό Δημοσιογράφο James Reston.
Ένας από τους τελευταίους επισκέπτες μου που πραγματικά έδειξε ενδιαφέρον για την εργασία μου στη Μονή εκείνη ήταν ο Αμερικανός Δημοσιογράφος James Reston, που με επισκέφθηκε τυχαία στη Μονή τον Μάϊο του 2000.
Ο πιο πάνω δημοσιογράφος, που βρισκόταν στην Κύπρο, σαν προσκεκλημένος της τότε Κυβέρνησης της Κύπρου για θέματα αγροτουρισμού, περνώντας από την Μονή προς την Παναγιά είδε την πινακίδα που έγραφε ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΧΡΥΣΟΡΡΟΓΙΑΤΙΣΣΑΣ. Η ονομασία όπως μου είπε κατά την επιστροφή του προς την Λευκωσία του θύμισε το κρασί ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ, που ήπιε σε εστιατόριο στη Λευκωσία, για αυτό και στάθμευσε στη Μονή και με ζήτησε ονομαστικά. Εγώ τον δέκτηκα και καθίσαμε οι δύο μας για δύο περίπου ώρες στο Ηγουμενείο της Μονής.
Πρώτη ερώτηση που μου υπέβαλε ήταν πως άρχισα στη Μονή την κατασκευή του κρασιού. Εγώ απαντώντας του είπα ότι στη ζωή μου ήμουν και είμαι ανήσυχος. Γι’ αυτό κι ερχόμενος στη Μονή αυτή το 1978, είδα ότι οι προκάτοχοι μου ασχολούνταν με το κρασί το οποίο και πωλούσαν στη Λευκωσία και την Πάφο , όπου είχαν και αντιπροσώπους. Κι όπως είπα με το κρασί ασχολήθηκα όταν ήλθα εδώ. Όμως, προτού έλθω εδώ ήμουν σε άλλο Μοναστήρι, που τώρα είναι κατεχόμενο. Μου είπε που είναι, και του είπα στο χωριό Τρεμετουσιά, όπου εκεί ήμουν Διευθυντής Ειδικού Κέντρου Συντήρησης Εικόνων και Χειρογράφων. Στη Χρυσορρογιάτισσα, του είπα, ήλθα μετά την Τούρκικη εισβολή όταν διώχθηκα από τους Τούρκους. Τότε μου υπέβαλε την ερώτηση που είναι η Μονή. Και μου εξέφρασε την επιθυμία του να την επισκεφθεί. Εγώ του είπα ότι απαγορεύεται η επίσκεψη κι εκείνος επέμενε. Μου ζήτησε γεωγραφικό χάρτη της Κύπρου. Έβγαλα τότε από το συρτάρι του γραφείο μου γεωγραφικό χάρτη και του τον έδειξα αφού προηγουμένως του έδειξα το σημείο που βρισκόταν η Μονή. Μετά που είδε το σημείο στον χάρτη μου είπε ότι θα την επισκεφθεί.
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος εξασφάλισε κατάλογο των 145 εικόνων της Μονής.
Πράγματι, φεύγοντας από την Μονή, την άλλη μέρα πήγε κι όλας στην Τρεμετουσιά, όπου προσπάθησε να μπει εντός της Μονής , πράγμα που του απαγορεύτηκε. Στη συνέχεια πήγε στο καφενείο του χωριού και συνομίλησε με τους θαμώνες. Τους ρώτησε για το μοναστήρι και του είπαν ότι γνώριζαν ένα μοναχό ήσυχο, που ασχολείτο με την ζωγραφική όπως του είπαν. Τότε ένας από τους θαμώνες του είπε ότι πήγαινε στη Μονή και του έπαιρνε κρέας και άλλος ότι τον προμήθευε με γιαούρτι. Φεύγοντας, αφού περπάτησε έξω από τη Μονή, επέστρεψε στη Λευκωσία. Την επομένη επισκέφθηκε την Κερύνεια. Πήγε στο φρούριο όπου ζήτησε να δει τον υπεύθυνο του φρουρίου. Εκεί συνάντησε τον Βοηθό τμηματάρχου Τμήματος περιοχής της Κερύνειας ΑΫΧΑΝ Μ. ΟΖΑΡ, που παράλαβε από την Μονή του Αγίου Σπυρίδωνα τις Εκατόν Σαράντα Πέντε εικόνες, από την παλιά εκκλησία όπως του είπε. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος τα κατάφερε και προμηθεύτηκε Κατάλογο με ασπρόμαυρες φωτογραφίες των εικόνων, με τις ονομασίες και τα μεγέθη τους. Ερχόμενος στις ελεύθερες περιοχές συναντήθηκε συγκεκριμένα με τον Αρχαιολόγο Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, που με την άδεια του, του έδωσα τον αριθμό του τηλεφώνου του. Ο κ. Σοφοκλέους με ενημέρωσε αμέσως και την επόμενη παρέλαβα όλους τους φακέλους. Από πλευράς δικής μου, αφού τα φωτοτύπησα όλα τα έγγραφα και τις φωτογραφίες, την επόμενη κι΄όλας έδωσα όλα τα σχετικά στον τότε Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο Α’ , ο οποίος αφού τα διάβασε πρόχειρα και είδε και τις φωτογραφίες και διάβασε την επιστολή μου , μου είπε : Και τώρα εμείς τι πρέπει να κάνουμε; Εγώ δεν του απάντησα, γιατί όταν μπήκα στο γραφείο του , του είπα ότι αυτή τη μέρα ήλθα όχι για θέματα της Χρυσορρογιάτισσας, αλλά και για θέμα που αφορά την Μονή του Αγίου Σπυρίδωνα, στην Τρεμετουσιά. Ακούγοντας ο μακαρίτης για την Μονή του Αγίου Σπυρίδωνα, μας είπε ρωτώντας μας, πόσους μοναχούς έχει η Μονή. Εκ μέρους των παρευρισκομένων εκεί του απάντησε ο Άγγελος Λοϊζίδης λέγοντας του ότι η Μονή είναι κατειλημμένη από τους Τούρκους. Μετά από αυτά μου είπε: ‘’Κι εμείς τώρα τι πρέπει να κάνουμε; ‘’ Εγώ αφού τα παρέδωσα, αποχώρησα.
«Οι εικόνες θα επιστραφούν όταν λυθεί το κυπριακό».
Τα ίδια έγγραφα και την ίδια επιστολή παρέδωσα την επομένη και στον κ. Τάκη Χατζηδημητρίου, Βουλευτή τότε του ΚΙΣΟΣ, που εκπροσωπούσε τότε το Κράτος στα θέματα αυτά. Προσωπικά πιστεύω ότι αν η Εκκλησία και το Κράτος μετά από αυτή την κίνηση του Αμερικανού δημοσιογράφου ενεργοποιούνταν δυναμικά, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Γιατί ο υπάλληλος στο φρούριο της Κερύνειας είπε στον δημοσιογράφο ότι όταν δοθεί λύση στο Κυπριακό, οι εικόνες θα επιστραφούν. Στην ερώτηση του Αμερικανού δημοσιογράφου προς τον φύλακα των εικόνων ότι οι συνθήκες φύλαξής τους στο χώρο εκείνο δεν ήσαν οι ενδεδειγμένες , η απάντησή του ήταν ότι σε λίγες μέρες θα έμπαινε σύστημα κλιματισμού. Σαν ειδικός Συντηρητής εικόνων συμφώνησα με τον Αμερικανό δημοσιογράφο, λεγοντάς του ότι αν συνεχιστούν οι ίδιες συνθήκες, που μου περιέγραψε οι εικόνες , λόγω της υγρασίας της θάλασσας, θα καταστραφούν.
Το θαύμα του Αγίου Σπυρίδωνα.
Κι επειδή στις 12 Δεκεμβρίου γιορτάζει ο Μεγάλος αυτός Άγιος της Ορθοδοξίας, ο Άγιος Σπυρίδωνας, καλό είναι να αναφερθώ κι εγώ στο μεγάλο πανηγύρι που γινόταν με την ευκαιρία της γιορτής του, στην Μονή. Κατά την διάρκεια της παρουσίας μου στη Μονή ο μ. Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ήρθε στη Μονή δύο φορές για τη λειτουργία της γιορτής του. Κι εδώ αξίζει να παρατηρήσω ότι το μισό εκκλησίασμα στο ναό ήταν Τουρκοκύπριοι από την Τρεμετουσιά. Είναι αλήθεια ότι κουβεντιάζοντας με αυτούς όταν μιλούσαν για τον Άγιο, έλεγαν πάντοτε ο Άγιός μας. Αυτό που θυμάμαι επίσης και δεν το ξεχνώ, ήταν η μεγάλη κοσμοσυρροή στη γιορτή του στις 12 Δεκεμβρίου, μετά τη λήξη της Θείας Λειτουργίας γινόταν η Λιτανεία του Αγίου εκτός του ναού που μετά τις ανασκαφές και την ανακάλυψη στο πάτωμα ψηφιδωτών με επιγραφή αφιερωμένη στον Άγιο, βγαίνοντας από το ναό θα έπρεπε να ανεβούμε πέντε σκαλοπάτια. Στις 12 Δεκεμβρίου 1973 ανεβαίνοντας αντικρίσαμε απέναντι μας μια λαοθάλασσας, που έκαμε εντύπωση στο μ. Αρχιεπίσκοπο, λέγοντας τη φράση: Μωρέ μπράβο τι κόσμος ειν’ αυτός.
Τελειώνοντας , πιστεύω ότι θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ και σε ένα θαύμα του Αγίου που συνέβη σε Τουρκοκύπριο από την Τρεμετουσιά. Ήταν Ιούλιος και έβοσκε τα πρόβατά του στη βουνοκορφή της Τρεμετουσιάς- Τρούλλων . Για μια στιγμή είδε μια έχιδνα δηλητηριώδη να του επιτίθεται. Φοβούμενος άρχισε να τρέχει, οπόταν επικαλέσθηκε τη βοήθεια του Αγίου , λέγοντας : ‘’Άγιε Σπυρίδωνα σώσε με’’. Τότε η έχιδνα άλλαξε πορεία. Στη συνέχεια μάζεψε τα πρόβατά του και ήλθε στο χωριό όπου πήγε στο καφενείο το ελληνικό, όπου διηγήθηκε την περιπέτειά του και τους ρώτησε τι δώρο να έκαμνε στον Άγιο που τον έσωσε. Οι χωριανοί του είπαν ένα σταυρό, που τον αγόρασε από τη Λευκωσία και τον έφερε σε εμένα προσωπικά, λέγοντάς μου και την περιπέτειά του.